Çeşitli acil durumlar meydana geldiğinde bu durumlar için kullanılan araçların trafikte geçiş üstünlüğü kullanma hakkı vardır. Trafikte acil durumların gözetilebilmesi, kazalara sebebiyet verilmemesi ve trafik akışının düzgün bir şekilde sağlanabilmesi için uygulanan kurallardan bir tanesi de geçiş üstünlüğüne önem vermektir. Bu bağlamda trafikte geçiş üstünlüğü en geniş tanımıyla, ambulans, polis araçları, itfaiye araçları, arama kurtarma araçları, gibi yardım hizmeti sunan araçların, acil durumlarda onlara sağlanan geçiş üstünlüğünü kullanması durumu olarak açıklanabilir. Fakat bu ve bunun gibi araçlar sadece acil durum söz konusu olduğunda bu haklarını kullanabilirler. Bu durumlar dışında genel kontrol halinde olan bir polis aracının, keyfi kullanılan bir koruma aracı gibi araçlar için bu hak söz konusu değildir.
Trafikte acil durumlar için kullanılan araçların geçiş üstünlüğüne sahip olduğunu belirtmiştik. Bu bağlamda araç geçiş üstünlüğünün sağlandığı acil durum taşıtları şu şekildedir;
• Acil hasta veya yaralı taşıyan ambulans birimlerinin kullandığı araçlar
• Acil organ, ilaç veya nakil dokuları taşıyan araçlar
• Yangın durumlarında kullanılan itfaiye araçları
• Doğalgaz dağıtımı için kullanılan araçlar
• Trafik kazaları bağlamında olay yerine gelen trafik polisi araçları
• Bir suçlu veya zanlının takibi için acil durumda hız yapması gereken polis veya zabıta araçları
• Suçlu taşıyan askeri araçlar
• Zorlu hava şartları veya mahsur durumdaki kişileri kurtarmak için görev yapana arama kurtarma araçları
• Afet durumları için görevli araçlar
• Karayolları Genel Müdürlüğünün belirlediği özel araçlar
• Koruma araçları
Bu araçların trafikte geçiş önceliği bulunmaktadır. Fakat tekrar etmekte fayda var ki bu araçlara sağlanan bu hak sadece acil durumlarda görev yaptıkları sürece geçerlidir. Örneğin acil hastasını hastaneye bıraktıktan sonra dönüşe geçen bir ambulans aracı için geçiş üstünlüğü durumu bulunmamaktadır.
Trafiğin can damarı olarak nitelendirilebilecek olan kavşaklarda bazen trafik ışıkları, uyarı levhaları veya görevli polis memurları bulunabilmektedir. Fakat tüm bunların bulunmadığı durumlarda özellikle de kazaların en çok yaşandığı yer olan kavşaklarda, olumsuz durumlara mahal vermemek için trafik kurallarınca belirlenmiş kavşaklarda geçiş üstünlüğü olan araçlar bulunmaktadır. Bu araçlar yukarıda belirtildiği gibi özel araçlar olmaktan ziyade, yolun kullanımı ile ilgili aracın geldiği taraf, gideceği taraf gibi durumlarda değişmektedir. Bu bağlamda kavşaklar bazında geçiş üstünlüğüne sahip olan araçların durumları aşağıdaki gibi açıklanabilir.
• Öncelikle yukarıda belirtilen tüm acil durum araçlarının kavşaklarda da geçiş üstünlüğü hakkı mevcuttur. Bunun dışında tramvaylar da geçiş üstünlüğüne sahiptir.
• Geçiş yolunda veya bölünmüş yolda seyir halinde olan araçların geçiş üstünlüğü vardır.
• Sağdan gelen araçların motorlu araçlara kavşaklarda yol vermesi gereklidir.
• Tali yoldan çıkan araçlara diğer araçlar tarafından yol verilmelidir.
• Döner kavşağa giren sürücüler, kavşak içinde bulunan araçlara yol vermelidir.
• Akan trafikteki araçların, mülk veya benzeri yerlerden çıkan araçlara karşı geçiş üstünlüğü bulunmaktadır.
• Ray üzerinde hareket halinde olan tüm araçların kavşaklarda diğer araçlara geçiş üstünlüğü vardır.
• Bisiklet vb. motorsuz araçlar, motorlu araçlara yol vermelidirler.
Akan trafikte veya kavşaklarda geçiş üstünlüğü bulunan araçlara diğer araçların yol vermesi kanuni bir yükümlülüktür. Bu bağlamda geçiş üstünlüğü olan bir araç gördüğünüzde şu şekillerde yol verebilirsiniz:
• Aracınızın kurallar uyarınca belirli bir hız limitine ulaştırarak mevcut araca yol verebilirsiniz.
• Acil durum araçları genelde sağ şeridi kullandığından dolayı, arkanızdan gelen bir acil durumu aracı olduğunda sinyal vererek şeritte boşluk varsa sol şeride geçebilirsiniz.
• Acil durum araçları arkanızdan geliyorsa ve kırmızı ışıkta durduysanız boşta bir şerit varsa o tarafa geçmelisiniz. Çünkü bu acil durum araçlarının yol açık ise kırmızı ışıkta durma zorunluluğu yoktur.
Geçiş üstünlüğü hakkının hukuki bir hak olduğunu belirtmiştik. Bu bağlamda eğer geçiş üstünlüğü olan bir araca yol vermezseniz olayın hukuki boyutunu göz önüne almasak bile çeşitli can ve mal kayıplarına sebebiyet verebilirsiniz. Bunun yanında eğer polis ekiplerinde trafikte geçiş üstünlüğüne uymadığınız belirlenirse, 652 TL para cezasına çarptırılırsınız ve 20 puan hanenize işler. Bu puanlar bir yıl içerisinde 100’e ulaşırsa ehliyetinizin alınması durumu ile karşı karşıya kalabilirsiniz.
Tüm Hakları Saklıdır.
